Afgelopen zaterdag stelde ik in mijn maandelijkse column in De Limburger dat vermits deze maandag (13 oktober) de Nobelprijs economie zou toegekend worden, vandaag ook de rust op de beurzen zou terugkeren... ik liet mezelf één opening: het zou wel afhangen van de keuze van de laureaat!
Met de keuze van Paul Krugman, wellicht de meest outspoken liberale econoom in de VS op dit ogenblik (men heeft het daar over een “kwaaie linkse econoom” die echter ook Obama tijdens de primaries het vuur aan de schenen legde en in Europese termen zeker niet als links kan aanschouwd worden) en een oude vriend en collega internationale econoom, lijkt het er bijna op dat het ook zal gaan gebeuren. Afwachten natuurlijk wat morgen en de rest van de week gebeurt maar, en misschien in eerste instantie ver gezocht, de keuze voor Krugman zou wel eens een opsteker kunnen zijn voor de financiële markten...
Eerst en vooral is Krugman zowat de meest expliciete criticaster geweest van het beleid ten overstaan van de kredietcrisis in de Verenigde Staten en in het bijzonder van het bail-out plan van de Amerikaanse regering Bush en Treasury secretary Paulsen in het bijzonder: a Treasury “Katrina” . Gisteren (12 oktober) nog schreef Krugman een ware ode aan Gordon Brown “Has Gordon Brown, the Britsh prime minister, saved the world financial system?” waarin hij de stelling poneert dat het Britse plan om de crisis aan te pakken, zoals ook zondag door de landen van de eurozone min of meer overgenomen, de kern van de internationale kredietproblematiek lijkt aan te pakken. In Krugman’s typisch kernachtige bewoording: “What is the nature of the crisis? The details can be insanely complex, but the basics are fairly simple. The bursting of the housing bubble has led to large losses for anyone who bought assets backed by mortgage payments; these losses have left many financial institutions with too much debt and too little capital to provide the credit the economy needs; troubled financial institutions have tried to meet their debts and increase their capital by selling assets, but this has driven asset prices down, reducing their capital even further. “ De Britse oplossing, zoals ook door Sweder van Wijnbergen op vooral positieve wijze becommentarieerd in NRC van afgelopen zaterdag (“Dit is niet het einde van het kapitalisme”, NRC, 11-12 oktober 2008), combineert de drie maatregelen die tot op heden min of meer in volledige wanorde in elk van de Europese landen zonder enig overleg genomen werden. De drie essentiële onderdelen zijn nu ingezet in zowel het VK als de meeste landen van de eurozone. Eerst en vooral een forse kapitaalinjectie bij financiële instellingen waarvan de overheid (tijdelijk) de gedeeltelijke eigenaar wordt eerder dan een overname van dubieuze schulden zoals in het plan Paulson voorgesteld. Dat laatste was immers moeilijk uitvoerbaar, zat vol met problemen van zogenoemde “moral hazard ” en informatie asymmetrie. Wat zou een “faire” prijs zijn voor die toxic waste producten? Ter vergelijking, de beurs zit nog altijd meer dan een week later te wachten op de expert berekeningen om deze waarde te bepalen in het geval van de Fortis Holding! Ten tweede volledige staatsgaranties voor inter-bancaire leningen zodat het totale wantrouwen dat nu heerst tussen banken genegeerd kan worden. Dit veronderstelt absoluut een gecoördineerde aanpak. De meeste banken opereren immers internationaal. Met name in kleine landen kan dit gebrek aan vertrouwen snel grote schade aanbrengen bij nationale banken vooral gezien de veel beperktere middelen van de nationale overheden. Zie onder meer mijn eigen analyse van Fortis en die van Paul de Grauwe in NRC over de weigering van de Nederlandse financiele autoriteiten kredieten te verschaffen. De gezamenlijke actie van de eurozone landen en het VK was dan ook “long overdue”. Ten derde en vooral ter bescherming van de nationale Europese spaarder, overheidsgaranties op haar of zijn spaartegoeden. Hier blijft men vaststeken in nationale voorkeursbehandeling: volledige garantie, beperkt tot € 100000, tot € 70000, tot €50000... Aan de verontruste spaarder om zich maar aan te passen en verschillende spaarrekeningen te openen. Dit drieledig pakket lijkt op korte termijn tegemoet te komen aan de ernstigste bekommernissen.
Ten tweede geeft de keuze van het Nobelprijs comité voor Krugman, die nu toch reeds al een aantal jaren waarschuwt voor de binnenlandse en wereldwijde economische impact van het Amerikaanse begrotings- en handelstekortbeleid van de regering Bush, en van daaruit ook al drie jaar geleden waarschuwde voor een crash op de huizenmarkt in de VS, de Democraten en Obama in het bijzonder (Hillary als ze nog kandidate was wellicht nog meer) een forse economische steun in de rug. Vanuit economisch perspectief lijkt nu de politieke keuze voor Obama toch wel overduidelijk. Als politiek actieve econoom, zou Krugman ook weleens een niet te verwaarlozen rol kunnen spelen in de toekomstige Obama administratie. Die zal in de eerste plaats toch vooral orde op zaken moeten zetten: financieel op de huizenmarkt, op de eigen begroting, op de betalingsbalans. En dit allemaal binnen het kader van een economische recessie. Begrijpelijk dat het moeilijk blijft om positief te zijn over de toekomst, maar met wat input van Krugman zal de nieuwe Amerikaanse Obama administratie sterker op goed onderbouwd, en vooral internationaal geïnspireerd economisch advies en commentaar kunnen rekenen. Veel meer dan de af en toe toch wel sterk protectionistische geluiden die uit de mond van Austin Goolesby, de economische adviseur van Obama, komen. En daar kan ook Europa straks nog goed van profiteren, want ondanks Krugman’s lof voor het Britse plan blijven ook in Europa de financiële zorgen troef.
Zoals ik zelf nog vorige week in NRC argumenteerde heeft deze kredietcrisis een duidelijke Amerikaanse oorsprong; de spreiding naar Europa brengt echter ook de zwakte van vele Europese banken naar voor: Europese banken bleken met name veel meer bloot gesteld aan hoge kredietrisico’s dan de meeste van hun Amerikaanse partners. Zoals de International Herald Tribune noteert: “By one commonly used yardstick to measure borrowing, the ratio of assets to equity, European banks employed more than twice as much leverage as their American counterparts.” In die zin heeft de kredietcrisis zich nu ook in een echte Europese kredietcrisis ontwikkeld met een op korte termijn onzekere toekomst: “an ocean of short-term debt issued by European banks is coming due soon, with $375 billion maturing in the fourth quarter of 2008 and another $339 billion in the first quarter of 2009... The deposit guarantees and capital injections deployed in Britain, Ireland and now across the rest of Europe might allay the immediate panic, but they will not free up credit for businesses already hard-hit by the global economic slowdown.”
Wordt dus vervolgd...
Luc Soete
13 oktober 2008
|