Een grijs regeerakkoord

Nu we een nieuwe regering hebben, voelde ik mij min of meer verplicht het nieuwe regeringsakkoord “Vrijheid en verantwoordelijkheid” ook echt te lezen. Als buitenlander, een Westerse allochtoon zonder stemrecht, zo bedacht ik me, heb ik de vrijheid om te zeggen wat ik ervan vind en niet de verantwoordelijkheid voor het beleid dat erin voorgesteld wordt. En natuurlijk ook even gecheckt of er geen geheime boodschappen in terug te vinden waren, zoals in Koningin Beatrix’ troonrede afgelopen maand. Maar neen dus, niet echt… tenzij voor de Limburgers onder U, Limburg, Maastricht, Heerlen, Sittard of Roermond worden allemaal niet genoemd maar wel… juist, Venlo. Voor de rest valt op hoe naadloos het nieuwe regeerakkoord past in de  snelle vergrijzing van de Nederlandse maatschappij en Limburg in het bijzonder. Geen wonder dan ook dat zoveel Limburgse politici van CDA en VVD enthousiast zijn voor dit regeerakkoord. Zowat alle onderwerpen die prioriteit krijgen in het nieuwe regeerakkoord lijken zich toe te spitsen op de zorgen van ouderen en oudere werknemers. De bijzondere aandacht voor veiligheid met 3000 bijkomende politie agenten; voor ouderenzorg met 1 miljard bijkomende middelen; voor het behoud van de rechten van oudere werknemers met het verhogen van de AOW leeftijd naar 66 pas in 2020, het behoud van het ontslagrecht waar toch vooral oudere werknemers van profiteren.  Het kenmerkende van de gemeenschappelijke steun van CDA en PVV voor dit regeerakkoord lijkt samengevat te kunnen worden onder drie thema’s waar ouderen zich vooral zorgen over maken: veiligheid, zorg en inkomenszekerheid. En waar wordt, afgezien van algemene bezuinigingen op overheid en ontwikkelingssamenwerking, op ingeteerd? Op gebieden die vooral jongere werknemers en gezinnen treffen: de kinderopvang, bezuinigingen op creatieve sectoren waar veelal jong talent tot bloei komt zoals cultuur en innovatie, en uiteraard het niet versoepelen van het ontslagrecht, het niet aanpakken van de woningmarkt, etc. waardoor jongeren het steeds moeilijker hebben werk en woning te vinden.

Het staat er letterlijk: “We willen onze kinderen niet met onze schulden opzadelen.” Het programa lezend is het moeilijk niet de omgekeerde conclusie te trekken: “we financieren onze ouderen op de rug van onze jongeren”. In NRC Next van afgelopen week stond een mooie grafiek die aangaf hoeveel de huidige “jongere” generatie van 25 tot 40 jaar de rest van zijn leven zal moeten afdragen aan belastingen en premies: veel meer dan ze ooit ontving of nog zou ontvangen in de vorm van uitkeringen en publieke voorzieningen als zorg en onderwijs. En dit alles ten faveure van de babyboomers zoals U en ik – ik neem voor het gemak aan dat er nog weinig jongeren de krant lezen – die tot aan hun dood miljarden netto aan pensioenpremies, ouderenzorg, meerwaarde op huizen, etc. zullen opstrijken. In die zin is het akkoord van de VVD met dit regeerakkoord het meest verrassend. Geen van de VVD principes van hervorming van de arbeidsmarkt met een versoepeling van het ontslagrecht, verkorting van de WW of snelle verhoging van de AOW is erin terug te vinden. Economisch gezien vormt een cocktail van besparingen op kinderopvang, cultuur en innovatie met bijkomende investeringen in veiligheid, ouderenzorg en werk- en inkomenszekerheid als antwoord op vergrijzing, een allesbehalve smaakvol cocktail, laat staan dat je als rechtse kiezer je je vingers ervan zou aflikken. Het vormt eerder de snelste weg naar economische krimp en neergang. Want wat als ons jong talent zijn heil liever zoekt in het buitenland en niet langer bereid is op te draven voor het Zwitserlevengevoel bij Nederlandse ouderen? Trouwens hoe Zwitsers kunnen ouderen zich voelen in een polderland – ook ik laat hier voor het gemak Limburg even buiten beschouwing! Veiligheid zeker bij ouderen heeft alles van doen met veiligheidsgevoel, niet met enige objectieve veiligheidscriteria. Ouder worden gaat nu eenmaal gepaard met toenemende gevoelens van onveiligheid. En de kosten van ouderenzorg nemen exponentieel toe naarmate we dankzij medische kennis elk jaar gemiddeld weer enkele dagen langer leven. Terwijl juist datzelfde vergrijzingsucces de lange termijn duurzaamheid van ons pensioensstelsel in vraag stelt. Hoe al deze vergrijzingsuitdagingen dan wel oplossen? Niet door er meer geld voor uit te trekken op de rug van de jongere actieven maar door… juist: innovatie. Geen plaats om hier in detail op in te gaan, maar waarom zouden pensioenfondsen eerder dan louter inkomenszekerheid te willen verschaffen, niet investeren in andere ouderenzorgen?  Denk aan zorgtehuizen, aangepaste woningbouw voor ouderen en dergelijke meer. Gepensioneerden maken zich niet zozeer zorgen over de koopkracht van hun maandelijkse uitkering, dan wel over hun gezondheid en of ze die straks nog kunnen betalen of ze zonder hulp straks nog in hun huis kunnen blijven wonen. Vraag naar zekerheden al die kansen biedt voor creativiteit, voor nieuwe organisatievormen en ondernemingsschap in allerlei vormen van zorg, voor nieuwe activerende vormen van ouderencultuur en jongerenparticipatie, voor hervorming van de woonmarkt. 

Ook ouderen willen immers hun kleinkinderen niet met schulden opzadelen.

Luc Soete
8 oktober 2010