Brits kapitalisme en de regionale krant

Het lijkt er steeds meer op dat Nederlandse bedrijven gewilde prooien zijn van al dan niet activistische beleggingsfondsen. Na de nog steeds aanslepende ABN-AMRO affaire werd deze week de overname van Wegener door Mecom, onder meer eigenaar van deze krant, aangekondigd. “Perfect timing” moet de grote baas van Mecom, David Montgomery gedacht hebben. En toegegeven: op het eerste zicht lijkt de zoektocht van de bestuursvoorzitter van Wegener, Jan Houwert, verre achterneef van de Apeldoornse krantenuitgever Johan Wegener, naar meerwaarde in het regionale krantenlandschap wel heel sterk op de zoektocht van Rijkman Groenink, de belaagde ABN-AMRO baas, naar winst en een toppositie tussen de best presterende banken ter wereld. Zoals Groenink in het geval van ABN-AMRO, is ook Houwert er uiteindelijk niet in geslaagd Wegener van een rendabele toekomst te voorzien. Hard maar feitelijk, merkte het bedrijfsblad FEM op: “de man heeft 11 jaar geploeterd voor een paar dubbeltjes koerswinst”. Elf jaar geleden, toen Houwert de hoogste man werd bij Wegener, stond de beurskoers van het Wegener aandeel net onder de €18, dinsdag ná het bod van Mecom, net boven de €18.

Zoals Rijkman Groenink in tijdnood kwam en de Britse bank Barclays uit zijn hoed toverde als de reddende fusiepartner om ABN-AMRO voor Nederland te behouden, lijkt ook Houwert het snel met Mecom op een akkoord te willen gooien om Wegener alsnog een toekomst te verschaffen. Een toekomst aan een wel héél hoge prijs. Letterlijk en figuurlijk dan. Letterlijk omdat de €800 miljoen die Mecom nu biedt voor de resterende aandelen van Wegener veel hoger ligt dan wat Mecom nog begin maart de Telegraaf aanbood voor hun pakket Wegener aandelen. Figuurlijk omdat het opkrikken van het rendement bij Wegener richting de 20% winstmarge die Mecom nastreeft gepaard zal gaan met forse besparingen in zowel het personeelsbestand van Wegener als dat van de Media Groep Limburg, de uitgever van deze krant. De te realiseren synergieën lijken nu, en in tegenstelling tot de overname vorig jaar van MGL door Mecom, helder: kostenbesparingen in productie middels één gemeenschappelijk tabloid formaat; en schaalvoordelen in het verwerven van advertentie-inkomsten met als resultaat een omvangrijke Nederlandse portefeuille aan regionale kranten met één gemeenschappelijke nationale/internationale nieuwsbasis en gedifferentieerde regionale nieuwsbijlagen.

Opvallend daarbij is hoe Mecom graag met ronde getallen werkt: €200 miljoen destijds voor de MGL, €800 miljoen vandaag voor Wegener. Geld binnenhalen om overnames te financieren is duidelijk geen probleem. De waarde van het Mecom aandeel is de afgelopen maanden met niet minder dan 70% gestegen en de krantensector levert een bijna dagelijkse geldstroom op zodat financiering, zelfs met 90% vreemd vermogen een fluitje van een cent lijkt te zijn. Maar ook hier geldt, juist zoals bij de strijd om ABN-AMRO, een eenvoudige overname-wet: hoe hoger het bod, hoe zwaarder de te verwachten bezuinigingsoperatie bij zowel overgenomene als overnemer.

In amper één jaar tijd lijkt het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd te worden met het einde van het Rijnlandse financieringsmodel. In dat model werd dankzij een brede consensus tussen financiële stakeholders, management en werknemers, niet al te nauw gekeken naar de korte termijn rentabiliteit maar leek het kapitaal van de stakeholders vooral “geduldig”. In tijden dat het minder ging was men bereid het uit te zitten. Het bood ook de werknemers wat meer zekerheid. Met de wereldwijde toename in beleggingsfondsen op zoek naar winstmogelijkheden in welke sector of welk land ook, lijkt dit model op sterven na dood. Bedrijven die de Rijnlandse principes getrouw blijven, zullen tegenwoordig vooral familiale bedrijven zijn, die generatie op generatie de verleiding zullen moeten weerstaan hun eigen kapitaal niet zelf in beleggingsfondsen met veel hogere rendementsverwachtingen te steken.

Op het moment dat Tony Blair vertrekt, lijkt het Britse financieringskapitalisme definitief begonnen met de overname van overgekapitaliseerde continentaal Europese bedrijven, met Nederland als eerste uitvalsbasis. Of het Mecom zal lukken dit ook te realiseren in de regionale krantensector, betwijfel ik. Meer dan in het geval van nationale kranten, hangt de kwaliteit en het lange termijn succes van een regionale krant af van het sociale kapitaal van de krant: het kapitaal van opgebouwde goodwill met lezers, lokale verenigingen en belangengroepen, bedrijfsleven, lokale overheden. Om dat in stand te houden, is niet alleen veel lokale netwerking en expertise nodig maar ook veel geduld. Een beleggingsfonds dat als eerste prioriteit heeft het halen van rendement op zijn vreemd geld, zal niet echt in een positie zijn om dit sociale kapitaal in stand te houden, laat staan uit te bouwen. Nog minder in een regionale krantenmarkt waarin gratis weekkranten al een belangrijk deel van de regionale lezers hebben ingepalmd.  Zo lijkt voor Wegener én MGL het anorexia bedrijfsscenario van ex-collega Van Witteloostuyn weer wat dichter bij: een hoog rendement in een steeds verder dalende lezersmarkt... tot er uiteindelijk geen betalende lezer en betaalde journalist over blijft. Maar geen zorg, dan doe ik wel het licht uit met een laatste papieren stukje.

Luc Soete

12 mei 2007