Wanneer beveiliging onveilig maakt

Afgelopen week mocht ik weer eens een lange intercontinentale vliegtuigreis maken. Het zijn tegenwoordig weer wat spannender reizen want je weet niet langer of je ook echt zult aankomen. Niet omwille van één of andere aanslag maar omdat je gezicht je medepassagiers niet bevalt of de piloot in het midden van de reis aankondigt dat hij wegens onvoorziene omstandigheden alsnog besloten heeft terug te keren, uiteraard ter beveiliging van ons allen. En ook geen mobieltje bij de hand om nog even door te geven aan vrouw en werkbaas dat je even pech hebt. Dan, bedenk ik me, hadden we ook nooit geweten wat er precies gebeurd was in die laatste momenten van vlucht United Airlines 93, het vierde gekaapte vliegtuig dat op 11 september ergens in een weiland in Shanksville neerstortte. De passagiers zouden immers hun mobieltje bij het inschepen hebben moeten inleveren. Enfin, ik pen dit allemaal neer hoog in de lucht op mijn laptop want gelukkig vloog ik niet naar of over de VS. Alles mocht ik dus meenemen in mijn handbagage: wat gel geprepareerde acetone peroxide verborgen in mijn tandpasta tube, wat nitroglycerin in mijn flesje spa blauw en wat ontstekers verborgen in mijn laptop. En mijn mobieltje om het hele spul aan het werk te krijgen. Grapje! Je mag tegenwoordig geen grapjes meer maken in een vliegtuig, je moet zelfs oppassen met wat je zegt. Je mag alleen nog kijken naar grappige filmpjes: tekenfilmpjes over bommen die op de meest onvoorziene momenten steeds weer ontploffen. Maar erover schrijven op je eigen laptop in een vliegtuig moet wel kunnen, vind ik. Ik moet wel oppassen: de man naast me keek me al enkele keren aan. Het was vroeg vanmorgen en ik was weer eens vergeten mij te scheren. Misschien leest hij wel mee...

In principe, aldus de logica van de nieuwe, strenge veiligheidsmaatregelen die de VS en het VK ons in Europa willen opdringen, zou ik mij nu tijdens deze minder beveiligde reis onveiliger moeten voelen dan als ik op weg zou zijn naar de VS of in een Amerikaans vliegtuig zou zitten omringd door air marshalls . Maar dat voel ik nu juist niet. Integendeel, eerder omgekeerd, met Britse en Amerikaanse veiligheidsregels zou ik mij nu wellicht veel onveiliger voelen. Want al die bijkomende veiligheidsmaatregelen die sinds 11 september ingevoerd werden: geen scherpe metalen objecten aan boord, schoenen uit bij controle, en nu geen liquide middelen meer in de handbagage, lijken steeds weer maatregelen die achter de feiten aanhollen. Maatregelen die genomen worden nadat één of andere kwibus op het briljante idee kwam om nu even dit uit te proberen. Geen terrorist die nog van deze mogelijkheden gebruik zal willen maken, integendeel hij zal nieuwe mogelijkheden bedenken. Nieuwe aanslagen bedenken lijkt zo wat te zijn verworden tot de creatieve, innovatieve prikkel onder het terrorismegilde, precies zoals in het tekenfilmpje waarin de bommenlegger echter steeds faalt. Terroristen lijken vanuit dit perspectief een beetje op de hackers met betrekking tot computerbeveiligingssystemen. Je probeert telkenmale weer iets anders. En aan creatieve mogelijkheden wat aanslagen betreft geen nood.

De Amerikaanse terrorisme expert goeroe Bruce Schneier loofde een prijs uit voor de meest angstaanjagende en originele aanslag in de VS. Hij kreeg zo'n 780 voorstellen opgestuurd, allemaal te lezen op zijn weblog waarvan het winnende voorstel in één klap de hele oostkust van de VS in ellende zou storten. Waarom doet iemand zoiets, vraagt U zich misschien af. Wel, de marketing van terrorisme expertise heeft zo zijn wat excentrieke kanten. Maar zijn stelling dat terroristische aanslagen allesbehalve gemakkelijk zouden zijn en slechts afhankelijk van wat goede ideeën, vindt veel weerklank in de innovatie literatuur. Zoals Schneier het zelf stelt: “ good terrorist ideas are a dime a dozen. Anyone can figure out how to cause terror. The hard part is execution.“ En dat is nu juist het dilemma van veiligheidsdiensten. Steeds verder doorgedreven strengere beveiligingsmaatregelen die zich richten op wat terroristen de laatste keer deden of van plan waren te doen zijn, lijken steeds meer op veiligheid “theater”: theatrale maatregelen die de reiziger en vliegtuigmaatschappijen tijd, gemak en geld kosten zonder enige mogelijkheid tot weerwoord – niets gaat immers boven veiligheid – en amper iets toevoegen aan de veiligheid van passagiers.

Iedereen om me heen is intussen in slaap gevallen. Het toilet is vrij en, bedenk ik me, wat een goed idee om even stilletjes me te gaan scheren in het toilet. Ik sta op en juist op het moment dat ik de deur van het toilet wil openen, gaat het alarm af van mijn polshorloge. Iedereen klaar wakker en ik zie honderd angstige ogen die mij met argwaan aanstaren…

Luc Soete