Wat hackers, Alan Greenspan en Nina Brink niet lukten, lijkt rechter Thomas Penfield Jackson wel te lukken met zijn oordeel over Microsoft: de financiële wereld uit zijn virtuele dromen wakker schudden. De forse koersschommelingen van de afgelopen weken illustreren het gevoel van toenemende onzekerheid op de financiële markten met betrekking tot de waarde van bedrijven in de nieuwe economie. Essentieel voor bedrijven in de nieuwe economie die waarde proberen te onttrekken uit het verhandelen van immateriële goederen en diensten -- goederen en diensten waarbij de commerciële transactie niet gepaard gaat met de exclusieve fysieke overdracht van eigendom maar van een gebruiksrecht --, is uiteindelijk de juridische bescherming van intellectuele eigendom. Zonder deze bescherming kan immers niet belet worden dat de koper of surfer kopieën maakt, deze rondstuurt naar vrienden en relaties of erger nog een eigen business begint. Informatie- en contentgoederen of -diensten zijn vanuit dit perspectief niet-exclusief: de aanbieder heeft na verkoop nog altijd de informatie, content of kennis. Over de afgelopen jaren zijn de juridische mogelijkheden tot een effectievere bescherming van intellectuele eigendom sterk toegenomen met name in de Verenigde Staten. Zo worden in de Verenigde Staten nu ook software en sinds kort ook Internet verkoopmethoden zoals b.v. "one click buying" van Amazon.com, financiële innovaties, zelfs adviespraktijken gepatenteerd. Anderzijds werd ook de periode van bescherming van auteursrechten, onder druk van Disney (de eerste Mickey Mouse films zouden anders in het publieke domein vallen) verlengd van 50 tot 70 jaar. Internationaal werkt deze versterking van intellectuele eigendom als een soort "ratchet" effect. Niemand wil uit de boot vallen en elk land wil natuurlijk zijn eigen informatie- en contentsector de beste groeimogelijkheden geven. Wat politici echter vergeten is dat de zichtbare hand in de vaststelling van het juridische eigendomskader waarbinnen deze markten worden georganiseerd op zich niet langer iets optimaals heeft. Versterking kan gerechtvaardigd worden, maar verzwakking evengoed. Van een optimale, onzichtbare hand is geen sprake op deze markten. Dit is precies één van de essentiële elementen die de notie "nieuwe economie" rechtvaardigt: wat vroeger beschreven kon worden als 'tweede orde' problemen of marktimperfecties van onze economie, zijn nu 'eerste orde' marktkenmerken.

Tot voor rechter Jackson's uitspraak was er een algemene tendens waarneembaar tot versterking van intellectuele eigendom in de nieuwe digitale economie. De sterk toegenomen kopieermogelijkheden op Internet dank zij onder meer de digitale technologie waren hier vooral debet aan. Clinton's en Blair's uitspraak vorige maand over de behoefte tot vrijwaring van publieke toegang tot kennis over het menselijke "genome" project en rechter Thomas Jackson uitspraak over Microsoft's onwettelijk en "predatory" gedrag deze maand lijken wat dit betreft de balans weer in de andere richting te duwen. De huidige systemen van bescherming van intellectuele eigendom dreigen aan te zetten tot te groot misbruik van monopolieposities, artificiële toegangbarrières en marktafscherming. Voor de beleggers een koude douche. Het is een beetje alsof zij zo juist ontdekt hebben dat het niet zeker is of de grote groep goudzoekers waarin belegd wordt, straks het eigendomsrecht hebben op het goud dat ze ontdekt hebben. Volgens rechter Thomas Penfield Jackson is het goud ontdekt door de meest succesvolle goudzoeker ooit -- Microsoft -- onrechtmatig verkregen. Wordt vervolgd.

Luc Soete